Transformacja polskiej energetyki nabiera tempa
Transformacja polskiej energetyki przyspiesza, a sektor stoi w obliczu przełomowych wyzwań i szans. Nowe regulacje oraz rosnące zainteresowanie inwestorów pokazują, jak dynamicznie zmienia się rynek energii w naszym kraju. Podczas drugiej edycji śniadania prawno-biznesowego Energetyczny Sprint, prawnicy z praktyki Energetyki i Infrastruktury CMS omówili najbardziej elektryzujące zmiany, które czekają sektor energetyczny w najbliższych miesiącach.
Obowiązkowe raportowanie ESG – jak wpłynie na umowy PPA?
Rok 2025 przebiegać będzie pod hasłem raportowania kwestii środowiskowych, społecznych i ładu korporacyjnego (ESG). Będzie to pierwszy rok obowiązkowego raportowania dla spółek giełdowych a w następnej kolejności dużych przedsiębiorstw spełniających określone kryteria. Docelowo wprowadzenie dyrektywy CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) znacząco rozszerzy krąg podmiotów zobowiązanych do ujawniania informacji niefinansowych, obejmując nie tylko największe spółki, ale także mniejsze przedsiębiorstwa spełniające określone kryteria.
„W uproszczeniu można powiedzieć, że do 2028 roku wszystkie spółki giełdowe oraz duże przedsiębiorstwa będą musiały raportować swoje działania w zakresie zrównoważonego rozwoju. Mówimy o wzroście kilkuset procentowym, jeśli chodzi o liczbę podmiotów, co w praktyce będzie oznaczać ich kilkadziesiąt tysięcy w całej UE”, mówiła Angelika Szufel, counsel w praktyce Energetyki i Infrastruktury CMS. „W związku z wejściem w życie szeregu przepisów związanych z raportowaniem, zaczynamy w Polsce dyskusję, czy będziemy w stanie zabezpieczyć odpowiednią ilość «czystej» zielonej energii elektrycznej, aby realizować cele ESG. Wymogi taksonomiczne wymuszą na przedsiębiorcach przyjęcie planów dekarbonizacyjnych oraz wykazanie licznych informacji dotyczących stanu obecnego, jak i planów krótko-, średnio- i długoterminowych. Dochodzimy zatem do konkluzji, że rynek PPA (Power Purchase Agreement) niewątpliwie będzie wzrastał”, zakończyła Angelika Szufel.
Liberalizacja Ustawy 10H – czy to wreszcie przełom?
Wprowadzone w 2016 roku przepisy dotyczące zasady 10H znacząco ograniczyły rozwój lądowej energetyki wiatrowej. Zgodnie z nimi, odległość między elektrownią wiatrową a zabudową mieszkalną musi być równa lub większa od dziesięciokrotności całkowitej wysokości elektrowni wiatrowej. Zasada 10H została częściowo zliberalizowana w 2023 roku, ale zmiany w tym obszarze nie spełniły oczekiwań rynku. Najnowszy projekt nowelizacji ustawy odległościowej daje nadzieje na nowe możliwości inwestycyjne i przyspieszenie rozwoju tego sektora.
„Nowy projekt znosi zasadę 10H, przyjmując nową odległość minimalną między elektrownią wiatrową a zabudowaniami mieszkalnymi, wynoszącą jednak nie mniej niż 500m. Propozycja spotkała się z pozytywną reakcją rynku, choć nadal wyzwaniem dla biznesu będzie spełnienie wymogów związanych z minimalną odległością elektrowni wiatrowych od sieci najwyższych napięć oraz od obszarów Natura 2000”, wskazywał Karol Jaworecki, senior associate w praktyce Energetyki i Infrastruktury CMS. „Inwestorzy zainteresowani rozwojem elektrowni wiatrowych będą mogli skorzystać z rozwiązań wynikających ze Zintegrowanych Planów Inwestycyjnych, dzięki którym cały proces inwestycyjny, zwłaszcza na etapie planistycznym, może znacząco przyspieszyć”.
Biogaz i biometan – czy czeka nas w końcu „bioboom”?
Polska dysponuje znaczącym potencjałem w zakresie produkcji biogazu i biometanu, który wciąż pozostaje niewykorzystany. Sektor ten, kluczowy dla transformacji energetycznej i bezpieczeństwa energetycznego, ma szansę na dynamiczny rozwój dzięki nowym regulacjom. Wprowadzone przepisy, w tym powszechnie dostępne nowe systemy wsparcia oraz skierowana do wąskiego grona podmiotów specustawa biogazowa, wspierają inwestycje w zakresie biogazu i biometanu.
„Nowe mechanizmy bazują na rozwiązaniach znanych z ustawy o OZE i modeli kontraktu różnicowego. W przypadku istniejącego już wsparcia dla projektów o mocy poniżej 1 MW zrezygnowano z systemu aukcyjnego na rzecz ceny referencyjnej określanej w rozporządzeniu. Z kolei dla projektów o mocy 1MW i większej projektowany jest obecnie system bazujący na modelu aukcyjnym, analogicznym jak dla innych OZE. To krok w dobrym kierunku, bo wsparcie obejmie większych wytwórców, a nie tylko mniejsze jednostki poniżej 1 MW,” podkreślał Wojciech Szopiński, counsel w praktyce Energetyki i Infrastruktury CMS. Polska stoi więc przed szansą na „bioboom”, który może wprowadzić nas w nową erę energetyki odnawialnej, odpowiadając na rosnące potrzeby w obszarze lokalnych i zrównoważonych źródeł energii.
Zapasy obowiązkowe gazu ziemnego – na ile planowane zmiany wpłyną pozytywnie na sytuację uczestników rynku i odbiorców?
W odpowiedzi na procedurę wszczętą przez Komisję Europejską (KE) dotyczącą niezgodności polskich przepisów z unijnym rozporządzeniem w sprawie bezpieczeństwa dostaw gazu, doszło do przyspieszenia prac nad nowelizacją przepisów o zapasach obowiązkowych gazu ziemnego. KE zarzuciła dotychczasowym regulacjom nakładanie dodatkowych obciążeń na uczestników rynku magazynujących gaz poza terytorium Polski, ryzyko zakłócenia konkurencji czy utrudnianie funkcjonowania rynku wewnętrznego.
„Projektowane przepisy dotyczące zapasów gazu ziemnego przenoszą obowiązek ich tworzenia na Rządową Agencję Rezerw Strategicznych (RARS), co ma na celu zmniejszenie barier wejścia na rynek i poprawę konkurencyjności sektora. Dzięki temu nowe podmioty mogą zyskać łatwiejszy dostęp do rynku gazu w Polsce”, mówił podczas Energetycznego Sprintu Adam Kędziora, counsel w praktyce Energetyki i Infrastruktury CMS. Zgodnie z nowelizacją, zapasy strategiczne gazu ziemnego tworzone będą głównie poprzez zakupy na Towarowej Giełdzie Energii, a ich wielkość ustalono na poziomie 12,301 TWh. Koszty tworzenia i utrzymywania zapasów strategicznych będą finansowane z tzw. opłaty gazowej, uiszczanej przede wszystkim przez przedsiębiorstwa korzystające z usług przesyłania gazu ziemnego (odbierające gaz w punktach wyjścia z systemu przesyłowego). W praktyce ten dodatkowy koszt będzie przenoszony na odbiorców gazu w Polsce, natomiast redukcji ulegną obciążenia i koszty spoczywające do tej pory na podmiotach dokonujących przywozu gazu ziemnego do Polski.
Redysponowanie nierynkowe i ceny ujemne – czy planowane zmiany okażą się korzystne dla wytwórców?
Redysponowanie nierynkowe, będące jednym z narzędzi służących do równoważenia dostaw z zapotrzebowaniem na energię elektryczną, doczeka się bardziej precyzyjnych regulacji. Nowelizacja UC74 zobowiązała Operatora Systemu Przesyłowego do aktualizacji Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej (IRiESP), w tym wprowadzenia szczegółowych zasad wydawania poleceń redysponowania oraz zasad wyliczania rekompensat finansowych za redysponowanie dla poszczególnych rodzajów źródeł wytwórczych.
Inne z procedowanych zmian dotyczą kwestii cen ujemnych dla źródeł OZE w obrębie rozliczenia przez wytwórców otrzymujących wsparcie cen ujemnych we wszystkich systemach wsparcia, poprzez dostosowanie polskich regulacji z prawodawstwem unijnym, w szczególności Rozporządzeniem GBER, zgodnie z którym pomocy nie wypłaca się w odniesieniu do żadnego okresu obowiązywania ujemnych cen.
Planowane regulacje stanowią istotny krok w kierunku bardziej klarownych zasad nierynkowego redysponowania wytwórców energii elektrycznej oraz dostosowania zasad rozliczania ujemnego salda z wymogami prawa unijnego. Czy okażą się korzystne dla wytwórców? Zmiany w IRiESP na pewno są krokiem w dobrą stronę, gdyż brak kompleksowej regulacji w tym zakresie był odczuwalny dla wytwórców, choć ich wymiar, szczególnie w zakresie wątpliwości dotyczących sposobu obliczania rekompensaty, nie jest łatwy do jednoznacznej oceny. Zmiany w zakresie rozliczania energii elektrycznej wytworzonej w godzinach ujemnych zdają się natomiast spełniać swoją rolę, gdyż zniechęcają do produkcji energii elektrycznej w godzinach ujemnych, niemniej stawiają one wytwórców w trudniejszej niż dotychczas sytuacji, zauważył Kacper Stanosz, senior associate w praktyce Energetyki i Infrastruktury CMS.
Zatwierdzenie WDB – krok naprzód w reformie czy kolejne wyzwanie dla rynku?
Zmiany zachodzące na rynku energii powodują konieczność ciągłego dopasowywania mechanizmów i zasad do nowych realiów. Zapewnienie ciągłości i niezawodności dostaw energii elektrycznej dla odbiorców końcowych stanowi codzienne wyzwanie operatora systemu przesyłowego, którego starania zapewniają w zasadzie nieograniczony dostęp do energii elektrycznej z sieci. Mechanizmy przyczyniające się do zapewnienia równowagi popytu i podaży na ryku energii wraz z dniem 14 czerwca 2024 roku zostały znacząco przemodelowane. Tego dnia zaczęły obowiązywać nowe zasady opisane w dokumencie Warunki Dotyczące Bilansowania (WDB). Opisany dokument cechuje się złożonością zapisów i najprościej mówiąc, nie jest łatwy w lekturze. Swoim zakresem obejmuje nowy katalog usług, jakie poszczególni uczestnicy rynku energii mogą oferować operatorowi, aby ten przy udziale ich mocy mógł bilansować system elektroenergetyczny. Dodatkowo, wprowadzono nową strukturę podmiotową uczestników tego rynku oraz obiektów do niego zgłoszonych. Zmienił się także zakres zadań wybranych uczestników tego rynku.
„Z naszch obserwacji rynku energii na przestrzeni ostatnich miesięcy wynika, że uczestnicy rynku zdążyli już przyswoić nowe rozwiązania WDB. Dostrzegamy to zwłaszcza na podstawie kształtowania się cen za usługę bilansowania. Różnica między ofertami poszczególnych spółek obrotu nie jest już tak znacząca, jak miało to miejsce w okresie obejmującym połowę tego roku”, zauważa Łukasz Bondaruk, senior associate w praktyce Energetyki i Infrastruktury CMS. Dodaje on, że WDB to zwiększenie urynkowienia mechanizmów bilansujących, gdzie uczestnicy rynku mogą osiągać wymierne korzyści finansowe angażując swoje zasoby do świadczenia poszczególnych usług na rzecz operatora systemu.
Rozwój wodoru w Polsce – jakie regulacje prawne i modele wsparcia są kluczowe dla rynku?
„Polska jest trzecim największym producentem wodoru w Europie, jednak większość produkcji opiera się na technologiach wykorzystujących ropę i paliwa kopalne, a zatem generuje wysokie emisje gazów cieplarnianych. To sprawia, że rozwój niskoemisyjnych rozwiązań wodorowych, mimo ich ogromnego potencjału i roli w transformacji energetycznej, powinien być priorytetem, a ich wdrażanie wspierane przez stabilne środowisko regulacyjne, zachęcające do realizacji takich projektów”, wskazała Anita Szemraj, senior associate w praktyce Energetyki i Infrastruktury CMS.
Na zmianę w podejściu do wodoru i zwiększenie produkcji wodoru niskoemisyjnego mogą wpłynąć planowane nowelizacje, m.in. Prawa energetycznego i implementacja przepisów unijnych w związku z wdrożeniem tzw. Pakietu Gazowego. W projekcie ustawy przyjętym w listopadzie przez Sejm, pojawiła się w nim m.in. cała siatka pojęciowa wprowadzająca definicje chociażby „wodoru niskoemisyjnego” i „systemu wodorowego”, a także nowe zasady funkcjonowania operatorów przesyłowych i dystrybucyjnych wodoru. Z kolei unijne mechanizmy przewidują wsparcie dla inwestorów w postaci rabatów taryfowych, dofinansowań unijnych zapewnianych przez Europejski Bank Wodorowy oraz pewnych uproszczeń administracyjnych w realizacji projektów. Zmiany te mają stworzyć stabilne fundamenty dla rozwoju rynku wodoru i lepszej integracji z unijnym rynkiem energii, wspierając dekarbonizację polskiej gospodarki.
Usprawnienie realizacji projektów OZE – czy dyrektywa RED III i zmiany w ustawie o OZE przyniosą oczekiwane efekty?
Istotne usprawnienia dla realizacji projektów w sektorze energetyki odnawialnej wprowadzą dyrektywa RED III oraz nowelizacja ustawy o OZE. Celem zmian jest nie tylko zwiększenie udziału zielonej energii w krajowym miksie energetycznym, ale także uproszczenie procedur administracyjnych, które do tej pory stanowiły barierę dla inwestorów. Nowe regulacje wprowadzają mapowanie obszarów o największym potencjale dla instalacji OZE, skrócenie terminów wydawania kluczowych decyzji, takich jak pozwolenia na budowę czy warunki przyłączenia do sieci, a także uznają projekty OZE za realizację nadrzędnego interesu publicznego. Szczególnie istotne jest wprowadzenie mechanizmów przyspieszonego rozwoju infrastruktury sieciowej i magazynowej, co będzie miało kluczowe znaczenie dla efektywnego włączenia nowych źródeł energii do systemu elektroenergetycznego.
„Skrócenie procedur administracyjnych oraz wyznaczenie obszarów o przyspieszonym rozwoju OZE to długo oczekiwane zmiany, które mogą nadać inwestycjom w zieloną energię nową dynamikę,” podkreśliła Ewelina Bułkowska, associate w praktyce Energetyki i Infrastruktury CMS. „Możliwość realizacji farmy wiatrowej w terminie zaledwie trzech lat to krok w dobrym kierunku, ale dopiero praktyka pokaże, czy nowe regulacje pozwolą na rzeczywiste wyeliminowanie dotychczasowych wąskich gardeł w procesie inwestycyjnym”, dodała.
Regulacje dla offshore’u – nowy impuls dla morskiej energetyki wiatrowej czy wyzwanie dla inwestorów?
Morska energetyka wiatrowa czeka na ważne zmiany prawne, wspierające rozwój tego sektora. Regulacje zawarte w ustawie z dnia 27 listopada 2024 roku o zmianie ustawy o promowaniu wytwarzania energii elektrycznej w morskich farmach wiatrowych i planowane w ramach UD 162 (projekt ujęty w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów) mają na celu poprawę warunków inwestycyjnych oraz dostosowanie polskich przepisów do standardów unijnych. Ustawa zmienia delegację ustawową do wydania rozporządzenia o cenach maksymalnych, pozwalając na ich zróżnicowanie dla poszczególnych obszarów, grupy obszarów lub grup obszarów wskazanych w załączniku nr 1 lub 2 do ustawy. Z kolei UD 162 wprowadzać ma m.in. zmiany w aukcyjnym systemie wsparcia, umożliwiać mikroprzesunięcia fundamentów turbin wiatrowych lub stacji elektroenergetycznych oraz pozwolić na współdzielenie infrastruktury elektroenergetycznej na morzu.
„Proponowane regulacje w zakresie systemu wsparcia, takie jak mechanizm warunkowej prekwalifikacji projektów bez decyzji środowiskowej czy zezwolenie na udział w aukcji niewykorzystanych mocy z tzw. I fazy wsparcia, a także sama możliwość przesunięcia aukcji z 2025 na I połowę 2026, mają na celu ograniczenie ryzyka, że rozstrzygniecie aukcji w 2025 nie będzie możliwe. Także inne zakładane zmiany ustawowe nacelowane są na ułatwienia procesu inwestycyjnego i zwiększenie rentowności projektów” podkreśla Magdalena Czenko, senior associate w praktyce Energetyki i Infrastruktury CMS.
Nowe regulacje magazynowania energii – czy zmierzamy w dobrym kierunku?
Magazynowanie energii elektrycznej odgrywa kluczową rolę w stabilizacji systemu elektroenergetycznego, integracji OZE oraz zwiększeniu poziomu autokonsumpcji. Obecnie w Polsce funkcjonują magazyny energii o łącznej mocy około 2 GW, z czego większość stanowią elektrownie szczytowo-pompowe, a jedynie około 250 MW to magazyny bateryjne (ang. battery energy storage systems, BESS). W kontekście rosnącego zapotrzebowania na elastyczność systemu energetycznego, prognozy wskazują, że moc magazynów energii może wzrosnąć do nawet 15 GW do 2034 roku. Nowe regulacje, takie jak przyśpieszenie procedur inwestycyjnych czy zmiana zasad opodatkowania magazynów wyłącznie od części budowlanych, mają stymulować rozwój rynku i przyciągnąć inwestorów.
Rozwój rynku magazynowania energii jest wspierany przez liczne mechanizmy prawne i finansowe. Magazyny energii mogą uzyskać wsparcie w ramach rynku mocy i brać czynny udział w rynku bilansującym. Transformację sektora mogą również przyspieszyć m.in. programy takie jak „Mój Prąd 6.0” czy środki z Funduszu Modernizacyjnego, oferujące atrakcyjne dofinansowania dla projektów. „Magazyny energii, zarówno te wielkoskalowe, jak i prosumenckie, to przyszłość stabilnego systemu elektroenergetycznego. Dofinasowania z NFOŚiGW czy zmiany w przepisach regulujących proces inwestycyjny czynią projekty magazynowe bardziej dostępnymi. Dzięki temu możliwe jest realne zwiększenie ich liczby i wzmocnienie infrastruktury energetycznej w Polsce” zauważył Paweł Ura, senior associate w praktyce Energetyki i Infrastruktury CMS.
Perspektywy dla polskiego rynku energii
Druga edycja Energetycznego Sprintu była potwierdzeniem, że polska energetyka stoi przed wielkimi szansami i wyzwaniami. Nowe regulacje, takie jak zniesienie zasady 10H, dyrektywa RED III czy zmiany dotyczące rynku wodoru, mogą radykalnie przyspieszyć transformację energetyczną. Kolejne lata będą decydujące dla rozwoju technologii, takich jak OZE, wodór czy magazyny energii. Polska ma potencjał, by stać się liderem transformacji w Europie Środkowo-Wschodniej, co wymaga jednak skoordynowanego działania na wielu poziomach. Budowa pierwszej elektrowni jądrowej w Polsce nabiera tempa. Energetyka jądrowa może stać się kluczowym elementem polskiego miksu energetycznego, zapewniając stabilne dostawy energii i wspierając dynamiczny rozwój odnawialnych źródeł energii dzięki swojej zdolności do bilansowania niestabilnych źródeł OZE.
„Nasz rynek jest traktowany jako jeden z bardziej korzystnych, o ile nie najkorzystniejszy w regionie. Świadczy o tym fakt, że przykładowo według Bloomberga Polska jest upatrywana jako jeden z najatrakcyjniejszych rynków na świecie do inwestowania w magazyny energii”, tymi słowami zakończył spotkanie Łukasz Szatkowski, partner w praktyce Energetyki i Infrastruktury CMS. „Jak wskazano podczas wydarzenia, Polska stoi w obliczu niezwykłej szansy, aby stać się hubem energetycznym Europy Środkowo-Wschodniej. Skoordynowane działania legislacyjne, inwestycyjne i technologiczne mogą zapewnić nam miejsce w czołówce innowatorów energetycznych regionu. Jednocześnie liczba regulacji i nowych wytycznych sprawia, że transformacja energetyczna to nie sprint, a maraton – a być może nawet ultramaraton”.
Kontakt dla mediów:
Justyna Burzyńska
Senior Communication Executive
E: justyna.burzynska@cms-cmno.com
M: +48 539 094 598
O CMS:
CMS jest międzynarodową organizacją zrzeszającą niezależne kancelarie prawne, świadczącą kompleksowe usługi doradztwa prawnego i podatkowego na rzecz przedsiębiorstw, instytucji finansowych oraz organów administracji. Na całym świecie CMS posiada ponad 80 biur w ponad 45 państwach, w ramach których usługi prawne świadczy ponad 5 000 prawników. CMS jest największą i jedną z najbardziej doświadczonych kancelarii w Polsce, gdzie działa blisko 30 lat. W biurach CMS w Warszawie i Poznaniu pracuje ponad 200 prawników, którzy doradzają klientom działającym we wszystkich sektorach gospodarki. Więcej informacji dostępnych jest na stronie www.cms.law